Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου να νιώθει καλύτερα
και να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες;
Για κάποιους ανθρώπους οι απαιτήσεις της καθημερινότητας, οι δυσκολίες ή οι αντιξοότητες της ζωής γίνονται σοβαρά ή ακόμα και ανυπέρβλητα εμπόδια που τους εγκλωβίζουν και τους οδηγούν σε αδιέξοδο. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να λένε στον εαυτό τους «Τι νόημα έχει να προσπαθήσω, αφού δεν μπορώ να τα καταφέρω» ή «Γιατί να συνεχίσω να προσπαθώ, αφού είμαι άτυχος ή αφού πάντα τα κάνω θάλασσα;». Κι έτσι φτάνουν να τα παρατήσουν. Για άλλους πάλι, οι αποτυχίες και οι δυσκολίες είναι απλά η αρχή μιας σειράς γεγονότων που αντιμετωπίζουν ως πρόκληση, ως κομμάτι της ζωής και που συχνά θεωρούν ότι από αυτά θα μάθουν για να μπορέσουν να οδηγηθούν στους στόχους τους και την επιτυχία. Ως δυσκολία μπορεί να θεωρηθεί ο,τιδήποτε: η πίεση να βγάλει κάποιος περισσότερα χρήματα, η αποτυχία σε μια συνέντευξη για δουλειά, η απόρριψη σε μια σχέση, η επικριτική στάση του διευθυντή σας ή η πίεση του/της συντρόφου σας για κάποιο ζήτημα.
Για όλους μας υπάρχει ένα σημείο, κάποια στιγμή στη ζωή μας που θα νιώσουμε αποθαρρυμένοι, που θα αισθανθούμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε έναν τοίχο. Το πώς θα αντιδράσουμε όταν θα βρεθούμε σε αυτό το σημείο θα σημάνει τη διαφορά μεταξύ της πλήρους αδυναμίας και της αντοχής, μεταξύ της αποτυχίας και της επιτυχίας.
Η αντιμετώπιση δυσκολιών πυροδοτεί πάντα τις πεποιθήσεις μας, δηλαδή τις εξηγήσεις και τις ερμηνείες του καθενός μας σχετικά με τους λόγους που τα πράγματα πήγαν ή πάνε στραβά. Το πρώτο πράγμα που οι άνθρωποι κάνουμε όταν αντιμετωπίζουμε μια δύσκολη κατάσταση είναι να προσπαθήσουμε να την ερμηνεύσουμε, δηλαδή να κατανοήσουμε γιατί συνέβη. Οι εξηγήσεις που θα δώσουμε στον εαυτό μας επηρεάζουν καταλυτικά το πώς θα νιώσουμε και το τι θα κάνουμε στη συνέχεια.
Μεγάλο μέρος της δεξιότητάς μας να διαχειριζόμαστε τέτοιες καταστάσεις και να ξεπερνούμε τα εμπόδια έχει να κάνει με την αναγνώριση και την αμφισβήτηση των αυθόρμητων και ίσως εσφαλμένων αρχικών εξηγήσεων που μπορεί να δίνουμε στην κατάσταση. Οι αυθόρμητες εξηγήσεις μας για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε συνήθως δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, αλλά βασίζονται σε εσφαλμένα συμπεράσματα και αντιλήψεις που έχουμε διαμορφώσει βάσει των εμπειριών της ζωής μας, πραγμάτων που ζήσαμε και καταλάβαμε για τον εαυτό μας μεγαλώνοντας π.χ. σε ένα επικριτικό οικογενειακό περιβάλλον, αποτυγχάνοντας σε πράγματα που «έπρεπε» να καταφέρουμε, βιώνοντας απόρριψη μες στις παρέες μας ως παιδιά ή απογοητεύσεις από τις πρώτες μας σχέσεις. Ακριβώς όμως επειδή είναι οι εξηγήσεις που εμείς δίνουμε στον εαυτό μας για αυτό που μας συμβαίνει τις αντιμετωπίζουμε ως απόλυτα αξιόπιστες και αληθινές και τους επιτρέπουμε να «κάνουν κουμάντο» στη ζωή μας χωρίς καθόλου να τις αμφισβητούμε. Ίσως όμως τελικά οι αυθόρμητες αυτές εξηγήσεις να μην είναι τόσο αξιόπιστες και αληθινές.
Ποιες είναι λοιπόν οι συνέπειες των εξηγήσεων που ο κάθε άνθρωπος θα δώσει στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει; Όταν οι εξηγήσεις μας παίρνουν τη μορφή προσωπικών, μόνιμων και γενικευμένων παραγόντων («Εγώ φταίω… πάντα έτσι γίνεται…. θα αλλάξει όλη μου η ζωή»), τότε νιώθουμε τελείως αδύναμοι, τα παρατάμε και οδηγούμαστε στην αδράνεια. Μάλιστα, όσο πιο προσωπικές, μόνιμες και γενικευμένες είναι οι εξηγήσεις που δίνουμε στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε τόσο πιο πολλές είναι οι πιθανότητες να οδηγηθούμε στην κατάθλιψη. Όταν, αντίθετα, οι εξηγήσεις μας παίρνουν τη μορφή εξωτερικών, παροδικών και συγκεκριμένων παραγόντων, τότε μπορούμε να αξιοποιήσουμε το δυναμικό μας και να συνεχίσουμε την προσπάθεια.
Σκεφτείτε το παρακάτω παράδειγμα:
Αν ο διευθυντής σας σάς ασκούσε αρνητική κριτική για κάτι που είχατε αναλάβει να κάνετε, φανταστείτε πώς θα νιώθατε και πώς θα αντιδρούσατε αν ερμηνεύατε την κατάσταση με προσωπικό, μόνιμο και γενικευμένο τρόπο, λέγοντας π.χ. στον εαυτό σας «Δεν μπορώ να κάνω σωστά τη δουλειά μου, πάντα τα θαλασσώνω… είμαι ανίκανος». Τι θα συνέβαινε όμως αν αλλάζατε την εξήγησή σας για το γεγονός; Αν δηλαδή το παίρνατε λιγότερο προσωπικά και η εξήγησή σας αφορούσε το συγκεκριμένο γεγονός, π.χ. «Δεν ήταν καλή η δουλειά μου αυτήν την φορά», αν αφορούσε σε κάτι που θα μπορούσατε να αλλάξετε π.χ. «Μπορώ να προσπαθήσω περισσότερο…» και αν, τρίτον, λαμβάνατε υπόψη σας και άλλους (εξωτερικούς) παράγοντες πέρα από τον εαυτό σας που ίσως έπαιξαν ρόλο, όπως «Ο χρόνος που είχα στη διάθεσή μου ήταν πολύ περιορισμένος» ή «Ο διευθυντής μου ήταν σε κακή διάθεση σήμερα». Αλλάζοντας, λοιπόν, τον τρόπο που ερμηνεύουμε τις δυσκολίες που προκύπτουν στη ζωή μας επιτρέπουμε στον εαυτό μας να προχωρήσει και να βρει τον τρόπο για να αντιμετωπίσει την κατάσταση και να οδηγηθεί στους στόχους του.
Κάθε φορά λοιπόν που «πιάνετε» τον εαυτό σας να νιώθει λύπη, απογοήτευση, άγχος, θυμό κ.λπ. για κάτι που σας συμβαίνει, προσπαθήστε να εντοπίσετε τι είναι αυτό που λέτε στον εαυτό σας για τη συγκεκριμένη κατάσταση. Αλλάζοντας την ερμηνεία σας για την κατάσταση, βοηθάτε τον εαυτό σας να αισθανθεί καλύτερα και να δράσει πιο αποτελεσματικά για να την αντιμετωπίσει.